Waarom kritiek zo lastig is voor kinderen – en wat jij als ouder kunt doen
Kritiek krijgen is niet altijd makkelijk, zeker niet voor kinderen. Veel ouders herkennen het wel: zodra je een opmerking maakt over iets wat beter kan, klapt je kind dicht, wordt boos, zoekt een excuus of weigert nog mee te doen.
Misschien zegt je kind dingen als:
❌ "Ik doe ook nooit iets goed!"
❌ "Jij snapt er niks van!"
❌ "Dat weet ik heus wel!"
❌ "Ik stop er gewoon mee!"
Deze reacties komen vaak niet voort uit koppigheid, maar uit onzekerheid. Voor kinderen kan kritiek voelen als een persoonlijke afwijzing: "Als ik iets fout doe, dan ben ik niet goed genoeg." Dat kan veel onzekerheid oproepen en ervoor zorgen dat je kind kritiek uit de weg gaat of zichzelf als ‘slecht’ bestempelt.
Toch is kritiek – of beter gezegd: feedback – een belangrijk onderdeel van leren en groeien. Maar hoe help je je kind om hier beter mee om te gaan?
Mijn eigen ervaring als ouder
Ik merk dit zelf bij mijn dochter van zeven. Ze houdt er niet van als ze op iets wordt gewezen dat ze volgens mij beter op een andere manier kan doen. Ze wordt makkelijk boos, praat er direct doorheen (waardoor ik zeker weet dat ze mijn feedback niet hoort), of zegt simpelweg dat het niet zo is.
Soms zie ik het ook fysiek aan haar: haar blik verandert, haar gezicht krijgt een boze frons. Ik weet dat kritiek voor haar voelt als een aanval op wie ze is, in plaats van een opmerking over iets wat ze anders zou kunnen doen.
Bijvoorbeeld wanneer ze een rekensom maakt en in de opdracht staat dat ze een getallenlijn moet gebruiken, maar ze dat niet heeft gedaan. Als ik haar hierop wijs, reageert ze direct afwijzend, alsof ik zeg dat ze het helemaal niet goed doet.
Dit heeft me als ouder doen beseffen dat ik goed moet nadenken over hoe ik feedback geef. Ik probeer altijd te benadrukken:
💬 "Ik zeg dit niet om vervelend te doen. Ik zeg het omdat ik echt denk dat je er iets aan hebt. Luister in ieder geval naar wat ik zeg en bedenk dan of het voor jou handig is om het op deze manier te proberen. Maar wuif het niet meteen weg, dat is niet nodig en ook niet aardig."
Toch is het soms lastig, vooral als ze voor de zoveelste keer een b en d door elkaar haalt en ik denk dat het komt omdat ze zich gewoon niet genoeg focust. Geduld verliezen is menselijk, maar ik weet dat rust en voorspelbaarheid beter werken.
Wat bij haar helpt? Rustig blijven, naast haar gaan zitten en op een kalm moment terugkomen op wat er eerder gebeurde. Soms vraag ik ook eerst: "Ik merk dit op, mag ik je een tip geven?" En als ze dan nee zegt, accepteer ik dat en probeer ik er op een later moment op terug te komen.
Door haar steeds op dezelfde manier te benaderen, haar reactie niet persoonlijk te nemen en voorspelbaar te zijn in hoe ik feedback geef, zie ik gelukkig dat ze hier langzaam in groeit.
Waarom vinden kinderen kritiek lastig?
Hoe een kind reageert op kritiek, hangt af van leeftijd, temperament en eerdere ervaringen.
Leeftijd en ontwikkelingsfase
De gevoeligheid voor kritiek verschilt per leeftijd.
Jonge kinderen (2-6 jaar):
Ze ontwikkelen hun autonomie en eigenwaarde en kritiek kan voelen als een bedreiging van hun zelfstandigheid.
Ze reageren vaak boos of gefrustreerd als ze worden gecorrigeerd.
Basisschoolkinderen (6-9 jaar):
Ze beginnen zichzelf te vergelijken met anderen en kunnen kritiek persoonlijk opvatten.
Denken vaak in zwart-wit: "Ik ben goed" of "Ik ben slecht."
Prepubers en pubers (9-14 jaar):
Zelfbeeld en sociale identiteit worden steeds belangrijker.
Kritiek van leeftijdsgenoten of volwassenen kan direct raken aan hun gevoel van eigenwaarde.
Volgens de ontwikkelingspsycholoog Jean Piaget denken jonge kinderen (tot ongeveer 7 jaar) vooral in concrete termen: iets is goed of fout, zonder nuance. Dit verklaart waarom een opmerking als "Dit kan beter" bij een jonger kind kan overkomen als "Ik doe het niet goed genoeg."
Daarnaast beschreef Erik Erikson dat basisschoolkinderen vooral bezig zijn met het ontwikkelen van competentie. Ze willen ergens goed in zijn en kritiek kan voelen als een bedreiging van dat zelfbeeld.
Persoonlijkheid en mindset
Niet elk kind ervaart kritiek op dezelfde manier. Sommige kinderen laten het makkelijk van zich afglijden, terwijl anderen er veel moeite mee hebben.
Kinderen met een vaste mindset (Carol Dweck):
Denken dat talent en intelligentie vaststaan.
Zien kritiek als een bewijs dat ze ‘niet goed genoeg’ zijn.
Reageren sneller defensief of vermijden uitdagingen.
Kinderen met een groeimindset:
Geloven dat vaardigheden kunnen verbeteren door oefening.
Zien kritiek als een kans om te leren.
Kunnen beter omgaan met feedback.
Hoe help je je kind om kritiek anders te benaderen? Hier zijn drie manieren om feedback veilig en helpend te maken.
Drie tips om je kind beter met kritiek om te laten gaan
1. Maak kritiek veilig: erken wat goed gaat
🔹 Begin met iets positiefs: "Ik zie dat je echt je best hebt gedaan!"
🔹 Benoem daarna wat beter kan: "Wil je een tip om het nog makkelijker te maken?"
🔹 Eindig met bemoediging: "Dit is een leermoment, en ik weet zeker dat je het kunt!"
2. Leer je kind onderscheid te maken tussen kritiek en afwijzing
Niet alle feedback is negatief! Leg uit dat er twee soorten kritiek zijn:
✅ Constructieve kritiek: "De juf zegt dat ik mijn rekensommen beter kan controleren, zodat ik minder fouten maak."
❌ Destructieve kritiek: "Jij kan echt niet tekenen!"
Geef je kind mee dat het zelf mag bepalen wat het met kritiek doet: "Soms kun je er iets van leren, soms mag je het naast je neerleggen."
3. Bespreek het verschil tussen ‘falen’ en ‘groeien’
Oefen samen een helpende gedachte:
💡 "Iedereen moet ergens beginnen. Ik word hier alleen maar beter in!"
Laat je kind zien hoe jij omgaat met feedback:
🔹 "Ik maakte een fout, maar daar leer ik van!"
🔹 "Wat kun je de volgende keer anders doen?"
Kinderen die leren om fouten te zien als leermomenten, ontwikkelen veerkracht en meer zelfvertrouwen.
Conclusie: kritiek als kans om te groeien
Kritiek hoeft geen aanval te zijn, maar kan juist een kans zijn om te groeien. Door je kind te helpen om feedback op een positieve manier te zien, geef je het iets heel waardevols mee voor de toekomst.
Wil je meer weten over hoe je je kind kunt ondersteunen bij mindset en zelfvertrouwen?
Neem gerust contact op of volg me op Instagram voor meer inspiratie!
